جهت مطالعه لینک اصلی در شفقنا اینجا کلیک کنید.

دل به عشقت مبتلا شد/۲

به سوی سرزمین آب و آتش

اشاره: مشاهده پدیده های جمعی برای کسانی که علوم اجتماعی خوانده اند، مثل کارگاه برای مهندسان و آزمایشگاه برای پزشکان، بسیار حائز اهمیت است. چندسالی است که پیاده روی اربعین در بیش از ۸۰ کشور مسلمان جهان و به ویژه با همّت شیعیان عراق، رنگ و رویی دیگر یافته و می توان از آن به عنوان «کنش جمعی شیعی» یاد نمود. آنچه در این سلسله یادداشت ها می آید، پیاده نوشته های یک جامعه شناس از تجربه حضور و همراهی اش در این اجتماع بزرگ است.

جاده کش می آید و انگار مسیر با ما نمی آید. خیلی محتاط است که جریمه نشود راننده و خاطره قوم و خویشش را که تمام می کند به خودش هم می رسد که مسافر برده تا مهران در سال گذشته هر کدام به ٢۵٠ هزار تومان و چند روزی مهران مهمان بوده و برگشته به ٧۵٠ هزارتومان از قرار نفری قریب به ۱۸۷ هزار تومان که جمعی پرداخت کردند.

به خودم فکر می کنم که بین سه برنامه ای که می توان با آن ماشین را کرایه کرد، تقریبا به صرفه ترین را انتخاب کرده ام. واژه «موکِب» را می شناخت و استفاده می کرد و می گفت، درست مثل هر زائری که یکبار هم رفته باشد. این را مقایسه می کنم با دو سال گذشته که برای خیلی ها استفاده از کلمه موکب عجیب بود و می بینم که در تهران هم گاه استفاده می کنند از این واژه. اولین بار سال ۱۳۹۰ بود که مشرف شدم به عتبات و جاده نجف به کربلا را که با ماشین طی می کردیم حیران بودم از این همه شبه خانه و مغازه که خالی بودند و بالای همه شان نوشته شده بود موکب به اسم های مختلف. چشمهایم از این مسیر بر نمی داشتم و نم یدانستم چه حیاتی در این جا جاری خواهد بود و بعد در سفر اول اربعین، آن جسم بی جان، آن مسیر خالی را زنده و رونده دیدم و همه موکب ها شده بودند محل پذیرایی از «زائر الحسین علیه السلام».  با همه حرفها و چرب زبانی ها می رساندم به فرودگاه و نرسیده مسافر برگشتش را هم جور می کند برای حوالی سیدخندان و می گوید می ارزد. از زرنگی این که چطور دور می زند تاکسی های این فرودگاه را می خواهد شروع کند بگوید که خداحافظی می کنم.

خواب از سرم پریده و نگرانی دارم از تنهایی. تنهایی توشه و زاد این سفر است و این بار پررنگ تر. اولین سفر خارجی است که به تنهایی می روم. هرچند عراق خیلی خارجی نیست و مطمئنم دوست و آشنا خواهم دید.در فرودگاه هم دیگر نه مسافر و نه گیت بلیط و نه خدمه هیچ کدام تعجب نمی کنند که خیل جمعیتی به جای پاریس و استانبول و بمبئی که مدام از بلندگوی سالن فرودگاه خوانده می شود، اعلام کنند که پرواز دیگری هم به نجف هست. آدمهایی در این فرودگاه بین المللی هستند که به جای چمدان های رنگی و کلاه های جدید و زاد و توشه سفرهای مرسوم، کوله دارند و چفیه و بیشتر در نمازخانه جمع شده اند و در آن حوالی می توان یافتشان. آن هم کوله هایی عجیب تر از خیلی از کوله ها مثل کوله خودم که همه چیز است از بالش تا تکیه گاه و انبار وسایلم.

نماز صبح را به تنهایی می خوانم و باید عادت کنم به این تنهایی. فقط من هم نیستم. اذان که می شود همه به تنهایی نماز می خوانند. جز دو سه نفر که رفاقتی دارند با هم در گوشه ای جماعت برپا می کنند. حس تنهایی دارم ولی حس غربت ندارم، وقتی که کوله ام را زیر سر می گذارم که چرت بزنم چون دیگران همه از سفر می گویند به کربلا. جوانی هم مداحی گوش می دهد از موبایل با صدای گوش خراش و وقتی خواستم چیزی بگویم دیدم که دلش خراشیده و اشک می ریزد و می نالد. رهایش کردم که این صحنه نادر هم در فرودگاه ثبت شود.

با خودم کلنجار می روم که باید بخوابم و به سفر فکر می کنم که عجیب است و سفر پای پیاده عجیب تر. حتی برای منی که این بار خودم را با هواپیما به نجف می رسانم و از آنجا پیاده راهی می شوم. سنتی بوده است پیاده روی برای زیارت در تاریخ شیعه تا جایی که تاریخ ثبت کرده که سبط اکبر امام مجتبی علیه السلام نیز پیاده از مدینه به مکه مشرف می شده اند و دیگران هم به تاسی از ایشان و مرکب رها کرده دیگر سواره ای نبوده و سالهای بعد امام حسین علیه السلام هم.

و چه سری است در هموار رفتن مسیر پیاده که معلوم نیست. به قاعده تفاوت بوده وقتی زمامداری حکمروایی می کرده بر این سرزمین «آب و آتش»[۱] در پیاده روی اربعین اما به هر روی به صورت آیین و تجمع شیعی در طول تاریخ مطرح بوده و الان بارزتر از گذشته.

ادامه دارد…

[۱]– وام گرفته از عنوان سفرنامه کوتاه نخستین سفرم به عراق: «یادی از سرزمین آب و آتش»